Χαβάη
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
| Πολιτεία της Χαβάης | |||||
| |||||
| Ψευδώνυμα: The Aloha State | |||||
 | |||||
| Επίσημες γλώσσες | Αγγλικά και Χαβανέζικα | ||||
| Πρωτεύουσα | Χονολουλού | ||||
| Μεγαλύτερη πόλη | Χονολουλού | ||||
| Έκταση | Κατατάσσεται 43η στις ΗΠΑ | ||||
| - Σύνολο | 28.311 km2 | ||||
| - Πλάτος | - km | ||||
| - Μήκος | 2.450 km | ||||
| - % νερό | 41,2 | ||||
| - Γεωγραφικό Πλάτος | 18°55'N με 29°N | ||||
| - Γεωγραφικό Μήκος | 154°40'W με 162°W | ||||
| Πληθυσμός | Κατατάσσεται 40η στις Ηνωμένες Πολιτείες | ||||
| - Σύνολο | 1.374.810 | ||||
| - Πυκνότητα | 82,6/km2 Κατατάσσεται 13η στις ΗΠΑ | ||||
| Υψόμετρο | |||||
| - Υψηλότερο σημείο | Μαούνα Κέα 4.205 m | ||||
| - Μέσο | 925 m | ||||
| - Χαμηλότερο σημείο | ωκεανός επίπεδο θάλασσας | ||||
| Είσοδος στην Ένωση | 21 Αυγούστου 1959(50) | ||||
| Κυβερνήτης | Ντέιβιντ Ίγκε (Δ) | ||||
| Αναπληρωτής Κυβερνήτης | Σαν Τσουτσούι (Δ) | ||||
| Νομοθετικό Σώμα | Πολιτειακό Νομοθετικό Σώμα | ||||
| - Άνω βουλή | Γερουσία | ||||
| - Κάτω βουλή | Βουλή των Αντιπροσώπων | ||||
| Γερουσιαστές των ΗΠΑ | Μπράιαν Σατς (Δ) | ||||
| Αντιπροσωπεία στη Βουλή των ΗΠΑ | 1: Κολίν Χανάμπουσα(Δ) 2: Τάλσι Γκάμπαρντ(Δ) (κατάλογος) | ||||
| Ζώνη ώρας | Hawaii: UTC-10 | ||||
| Συντομεύσεις | US-HI | ||||
Η Χαβάη (αγγλικά: Hawaii, χαβανέζικα: Hawaiʻi), είναι νησιωτικό σύμπλεγμα στον Ειρηνικό Ωκεανό και αποτελεί πολιτεία των ΗΠΑ. Προσαρτήθηκε σε αυτές το 1898 και πήρε το καθεστώς της 50ής κατά σειρά πολιτείας στις 21 Αυγούστου 1959. Πρωτεύουσά της πολιτείας είναι η Χονολουλούκαι βρίσκεται 3.700 km δυτικά των ηπειρωτικών Ηνωμένων Πολιτειών. Από το 1778 έως περί το 1898, η Χαβάη ήταν επίσης γνωστή με το όνομα Νήσοι Σάντουιτς. Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έγινε γνωστή εξαιτίας του Περλ Χάρμπορ, του λιμανιού στο οποίο σημειώθηκε η ιαπωνική επίθεση εναντίον των ΗΠΑ. Σταδιακά έγινε γνωστή για το χορό χούλα χουπ και γενικά ως τουριστικό θέρετρο. Η Χαβάη είναι τόπος καταγωγής του πρώτου Αφροαμερικανού προέδρου που εξελέγη στις ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα.
Πίνακας περιεχομένων
[Απόκρυψη]Γεωγραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τοποθεσία, Τοπογραφία, Γεωλογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Χαβάη αποτελεί ηφαιστειογενές νησιωτικό σύμπλεγμα, το οποίο συνεχίζει να αυξάνει σε έκταση λόγω της συνεχιζόμενης ροής λάβας, ειδικότερα από το ηφαίστειο Κιλαουέα. Καθώς βρίσκεται καταμεσής του Ειρηνικού Ωκεανού θεωρείται, όπως εξάλλου και το Νησί του Πάσχα, μεταξύ των πιο απομονωμένων κατοικημένων περιοχών σε όλο τον κόσμο. Το υψηλότερο όρος της Χαβάης, το ηφαίστειο Μάουνα Κέα, φτάνει σε ύψος τα 4.205 μ.
Το αρχιπέλαγος της Χαβάης περιλαμβάνει δεκαοκτώ (18) νησιά και ατόλλες, και εκτείνεται σε μήκος άνω των 1.500 μιλίων (περίπου 2.400 χιλιομέτρων). Από αυτά τα νησιά, τα οκτώ (8) θεωρούνται «κύρια νησιά» και βρίσκονται στο νοτιοανατολικό μέλος του αρχιπελάγους. Αυτά είναι, σε σειρά από το βορειοδυτικό προς το νοτιοανατολικό σημείο, τα Νιιχάου, Καουάι, Οάχου, Μολοκάι, Λανάι, Καχοολάβε, Μάουι και Χαβάη. Το τελευταίο είναι με σημαντική διαφορά το μεγαλύτερο νησί, και συχνά ονομάζεται από τους ντόπιους και τους Αμερικανούς το Μεγάλο Νησί (αγγλ. Big Island) για να μην υπάρχει σύγχυση με την πολιτεία ως σύνολο.
Όλα τα νησιά της Χαβάης διαμορφώθηκαν από ηφαίστεια αναδυόμενα από τον πυθμένα της θάλασσας από μια πηγή μάγματος, που περιγράφεται στη γεωλογική θεωρία ως θερμό σημείο (hotspot). Η θεωρία υποστηρίζει ότι ενώ η τεκτονική πλάκα κάτω από ένα μεγάλο μέρος του Ειρηνικού Ωκεανού κινείται με βορειοδυτική κατεύθυνση, το θερμό σημείο παραμένει στάσιμο, δημιουργώντας αργά τα νέα ηφαίστεια. Αυτό εξηγεί γιατί μόνο τα ηφαίστεια στο νότιο μισό του νησιού Χαβάη είναι, στην παρούσα φάση, ενεργά.
Η τελευταία ηφαιστειακή έκρηξη εκτός του νησιού της Χαβάης συνέβη στο Haleakala του Μάουι προς το τέλος του 18ου αιώνα (αν και πρόσφατη έρευνα υποστηρίζει ότι η πιο πρόσφατη εκρηκτική δραστηριότητα στο Haleakala θα μπορούσε να είναι εκατοντάδες έτη παλιότερη). Το νεώτερο ηφαίστειο που διαμορφώνεται είναι το Loihi Seamount, στην υποθαλάσσια περιοχή νότια του νησιού Χαβάη.
Η ηφαιστειακή δραστηριότητα και η συνεχής διάβρωση δημιούργησαν εντυπωσιακά γεωλογικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα. Το νησί Χαβάη είναι διακεκριμένο ως το πέμπτο υψηλότερο νησί στον κόσμο. Εάν το ύψος του νησιού μετριόταν από τη βάση του, βαθιά μέσα στον ωκεανό, ως την χιονισμένη κορυφή του Μάουνα Κέα, θα μπορούσε να θεωρηθεί υψηλότερο και από το Έβερεστ.
Η απομόνωση των νησιών της Χαβάης και το ευρύ φάσμα των περιβαλλόντων που βρίσκονται στα ορεινά νησιά που βρίσκονται κοντά στους τροπικούς κύκλους, έχουν οδηγήσει σε μια απέραντη σειρά ενδημικών ειδών χλωρίδας και πανίδας. Η Χαβάη έχει τα περισσότερα απειλούμενα με εξαφάνιση είδη πουλιών και ζώων ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο από οποιαδήποτε άλλη περιοχή του πλανήτη.
Κλίμα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το κλίμα της Χαβάης δεν είναι τυπικό για μια τροπική περιοχή σε αυτό το γεωγραφικό πλάτος, γιατί ο ωκεανός που περιβάλλει τα νησιά επιδρά και το κάνει υποτροπικό. Οι θερμοκρασίες και η υγρασία τείνουν να είναι λιγότερο ακραίες, με τις θερινές υψηλές θερμοκρασίες να φθάνουν σπάνια πάνω από τους 25-30°C και τις χειμερινές θερμοκρασίες σπάνια να πέφτουν κάτω από τους 10-15 °C. Στα μεγάλα υψόμετρα των βουνών Μάουνα Κέα και Μάουνα Λόα πέφτει το χειμώνα ακόμα και χιόνι, κάτι σχετικά ασύνηθες στις τροπικές ζώνες. Στο Haleakala Maui χιονίζει σπάνια.
Το όρος Waialeale, στο νησί Kauai, είναι χαρακτηριστικό για τις βροχοπτώσεις και έχει τις δεύτερες υψηλότερες μέσες ετήσιες βροχοπτώσεις στη γη: περίπου 11,7 μέτρα[ασαφές]. Το κλίμα διαφέρει αρκετά από νησί σε νησί και γενικά οι περιοχές μπορούν να διαιρεθούν σε προσήνεμες και σε υπήνεμες πλευρές. Οι προσήνεμες πλευρές κοιτούν στα βορειοανατολικά και έχουν τις περισσότερες βροχοπτώσεις. Οι υπήνεμες πλευρές είναι ξηρότερες, με λιγότερη βροχή και λιγότερη συννεφιά. Αυτό το γεγονός αξιοποιείται και από την τουριστική βιομηχανία, η οποία συγκεντρώνει όλα τα θέρετρα στις ηλιόλουστες υπήνεμες ακτές.
Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Θεωρείται πιθανό –αλλά δεν συμφωνούν όλοι οι ειδικοί επ' αυτού- ότι τα νησιά της Χαβάης αποικίσθηκαν από Πολυνησίους γύρω στο 400 μ.Χ. και ότι αυτοί προέρχονταν από τα νησιά Μαρκέζας και που τώρα ανήκουν στη Γαλλική Πολυνησία. Θεωρείται ότι αργότερα, ίσως γύρω στο 1000 μ.Χ. έφτασε εκεί νέο κύμα αποίκων, πάλι από την Πολυνησία, αλλά αυτή τη φορά από την Ταϊτή. Στα νησιά κυριαρχούσε άλλοτε η ειρήνη και άλλοτε οι διαμάχες των φύλαρχων. Η σημαντικότερη εξέλιξη για την περιοχή ήταν η άφιξη του Βρετανού εξερευνητή Τζέιμς Κουκ το 1778. Ο Κουκ κατέγραψε ότι τα νησιά ονομάζονταν από τους ντόπιους Owyhee και τα ονόμασε νησιά Σάντουϊτς, προς τιμή του χρηματοδότη του Τζον Μόνταγκιου, που ήταν ο 4ος δούκας του Σάντουϊτς. Ένα χρόνο μετά, στη δεύτερη επίσκεψή του εκεί, το 1789, ο Κουκ σκοτώθηκε σε μάχη με τους ντόπιους.
Στην περιοχή σταδιακά συνέχιζαν να φτάνουν όλο και περισσότεροι Βρετανοί, Γάλλοι και Αμερικανοί έμποροι και ιεραπόστολοι -η βρετανική επιρροή φαίνεται ακόμα και σήμερα στα σχέδια στη σημαία της Χαβάης. Αν και αρκετοί ιεραπόστολοι είχαν καθαρά θρησκευτική αποστολή, η ανάμιξη των περισσοτέρων στο εμπόριο έδωσε σταδιακά στη λέξη «ιεραπόστολος» αρνητική χροιά και έτσι ακόμα και σήμερα η συγκεκριμένη λέξη χρησιμοποιείται στη Χαβάη ως βρισιά. Η παρουσία ξένων πυροδότησε πολλές συγκρούσεις μεταξύ των φυλάρχων, που είχαν εξάλλου και από προηγούμενα χρόνια τις διαφορές τους. Το 1810 Ευρωπαίοι και Αμερικανοί άποικοι υποστήριξαν με άνδρες και οπλισμό έναν από αυτούς, ο οποίος και επιβλήθηκε οριστικά με τη βοήθειά τους και ονομάστηκε βασιλιάς Καμεκαμέχα ο Μέγας.
Η δυναστεία του κρατήθηκε στην εξουσία μέχρι το 1872 με αρκετές δυσκολίες και συγκρούσεις, γιατί στο μεταξύ ο ντόπιος πληθυσμός αντιμετώπιζε ασφυκτικές πιέσεις θρησκευτικές, οικονομικές, πολιτισμικές αλλά και καθαρά υγειονομικές. Οι βασιλείς της Χαβάης και η άρχουσα τάξη των Χαβανέζων εκχριστιανίσθηκαν, όπως και πολλοί υπήκοοι, χωρίς αυτό να γεφυρώνει τις διαφορές με τους αποίκους και να αμβλύνει τη σύγκρουση συμφερόντων. Εν τω μεταξύ αναπτυσσόταν πια η τάξη των αποίκων δεύτερης και τρίτης γενεάς και τα παιδιά τους (παιδιά ιεραποστόλων και εμπόρων) είχαν τώρα τυπικά την ιδιότητα του Χαβανέζου πολίτη, το εισόδημα που τους κατέτασσε στην άρχουσα τάξη και την ηλικία να διεκδικούν το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι.
Παράλληλα, το γεγονός ότι οι ντόπιοι δεν είχαν αντισώματα σε ευρωπαϊκές ασθένειες είχε ως αποτέλεσμα να ξεκληρίζονται ολόκληρα χωριά και να αποδυναμώνεται ο πραγματικά γηγενής πληθυσμός των Χαβανέζων. Το 1850 καταγράφηκε ότι η γρίπη, η ανεμοβλογιά και η ιλαρά εξόντωσε το 20% των ντόπιων. Την ίδια εποχή τα συμφέροντα των Ευρωπαίων και Αμερικανών εμπόρων στα νησιά υπέθαλπαν και εμφύλιες διενέξεις που είχαν ως αποτέλεσμα τις δολοφονίες πολιτικών από αντίπαλες μερίδες και την άφιξη αμερικανικών και βρετανικών στρατευμάτων με το πρόσχημα της διατήρησης της ειρήνης και της προστασίας των υπηκόων τους που ζούσαν στα νησιά της Χαβάης. Πιο έντονη στρατιωτική και εμπορική παρουσία πάντως είχαν οι Αμερικανοί.
Το 1872 άρχισε μια διετία έντονων συγκρούσεων και τελικά συρράξεων, έναυσμα των οποίων υπήρξε το γεγονός ότι ο βασιλιάς πέθανε χωρίς να ορίσει διάδοχο. Ανέβηκε στην εξουσία η Δυναστεία των Καλακαούα. Με την πίεση των εμπόρων και του αποικιοκρατικού στρατού αλλά και τον ξεσηκωμό μιας μερίδας των ντόπιων, με πρωτοστατούντες τα παιδιά των αποίκων που παρουσιάζονταν ως Χαβανέζοι, το 1887 ο βασιλιάς αναγκάστηκε να υπογράψει ένα νέο εκλογικό νόμο, ο οποίος:
- στερούσε τον ίδιο από εξουσίες και τις μεταβίβαζε στο υπουργικό συμβούλιο
- έδινε το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι σε όλους τους αποίκους
- όριζε πως άποικοι και Χαβανέζοι είχαν δικαίωμα ψήφου μόνον αν διέθεταν υψηλό εισόδημα –κάτι που απέκλειε σχεδόν το 95% των ντόπιων και που πριμοδοτούσε εξαιρετικά τους Αμερικανούς και τους Βρετανούς επιχειρηματίες
Το 1891 στην εξουσία ανέβηκε η βασίλισσα Λιλιουκαλανί, η οποία εκθρονίστηκε το 1893, μόλις ανακοίνωσε ότι ήθελε να αλλάξει το σύνταγμα της χώρας. Συγκεκριμένα, όταν εξέφρασε την επιθυμία να ξαναδώσει την εξουσία στους Χαβανέζους, οι Αμερικανοί σχημάτισαν «επιτροπή ασφαλείας για την προστασία των Αμερικανών πολιτών» και συγχρόνως αποβιβάσθηκαν ναύτες από τα πολεμικά πλοία τους που παρατάχθηκαν σε κεντρικά σημεία της πρωτεύουσας. Η βασίλισσα αλλά και όσοι υποστήριζαν την αλλαγή, όχι μόνον αποθαρρύνθηκαν, αλλά και ανατράπηκαν με πραξικόπημα, το οποίο κατέλυσε τη βασιλεία και έφερε στην εξουσία μια προσωρινή κυβέρνηση που απαρτιζόταν από τα μέλη της κυρίως αμερικανικής «Επιτροπής Ασφάλειας».
Από το 1894 μέχρι το 1898 το πολίτευμα της Χαβάης και η χώρα ονομαζόταν Δημοκρατία της Χαβάης. Τον Ιούλιο του 1898 με πράξη του Κογκρέσου η χώρα προσαρτήθηκε στις ΗΠΑ ως υπερπόντια κτήση. Παρά τις αντιδράσεις της άρχουσας τάξης και του λαού των Χαβανέζων, το αμερικανικό Κογκρέσο αιτιολόγησε την πράξη του «ως ανταπόκριση στο αίτημα των υπηκόων της Χαβάης», εννοώντας με αυτούς τους αποίκους δεύτερης γενεάς που ήταν τα μέλη της προσωρινής κυβέρνησης. Οι τελευταίοι εμφανίζονταν ως εκπρόσωποι επαναστατημένων γηγενών και αποίκων που τυπικά επεδίωκαν τη δημοκρατική κυβέρνηση της χώρας τους και το τέλος των αυθαιρεσιών αλλά και της ανασφάλειας και αναταραχής που προκαλούσε το καθεστώς της βασιλείας. Ένα χρόνο μετά, το 1900, δόθηκε στη Χαβάη το δικαίωμα της περιορισμένης αυτοδιοίκησης.
Επί 60 χρόνια οι Χαβανέζοι διεκδικούσαν την ανεξαρτησία τους ή τουλάχιστον το δικαίωμα να αποτελούν ισότιμη πολιτεία των ΗΠΑ και όχι υπερπόντια κτήση, αλλά τα επιχειρηματικά συμφέροντα (κυρίως των "Big Five"), κατίσχυαν και αυτό αποτρεπόταν. Σε περίπτωση δηλαδή που η Χαβάη αναβαθμιζόταν σε πολιτεία, θα ίσχυαν και εκεί οι φορολογικοί και εργασιακοί νόμοι των ΗΠΑ, κάτι που δεν συνέφερε τους ιδιοκτήτες φυτειών και γενικά τους Αμερικανούς επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνταν στα νησιά.
Στις 7 Δεκεμβρίου 1941 εξαπολύθηκε ιαπωνική αεροπορική επίθεση στον αμερικανικό στόλο που βρισκόταν στον όρμο του Περλ Χάρμπορ, με μεγάλες απώλειες για τις ΗΠΑ (με ζημιές σε πολλά πλοία και περίπου 2.400 νεκρούς) και αυτό το γεγονός έθεσε τέλος στην ουδετερότητα των ΗΠΑ στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η Χαβάη απέκτησε το καθεστώς της πολιτείας το 1959, ως 50ή πολιτεία των ΗΠΑ και το 1993 οι ΗΠΑ, επί προεδρίας Μπιλ Κλίντον, αναγνώρισαν επίσημα με Απολογητική Πράξη (Apology Resolution) το γεγονός ότι είχαν ανατρέψει τη βασίλισσα Λιλιουκαλανί.
Το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα της Χαβάης (Hawaii Republican Party) που υποστηριζόταν ιδιαίτερα από τους ιδιοκτήτες φυτειών έχασε μετά το 1960 την εξουσία και την πήρε το Κόμμα των Δημοκρατικών (Democratic Party of Hawaii) που την κράτησε σταθερά εδώ και 40 χρόνια με εξαίρεση το 1972 και το 1984. Στις προεδρικές εκλογές του 2008 οι ψηφοφόροι της Χαβάης υπερψήφισαν τον Μπαράκ Ομπάμα σε ποσοστό 76%. Ο Ομπάμα είναι ο πρώτος πρόεδρος των ΗΠΑ που κατάγεται από τη Χαβάη.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
| ||||||||||||||
|
| Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Hawaii της Αγγλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 3.0. (ιστορικό/συντάκτες). |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου