Κωνσταντινούπολη

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

     Αυτό το λήμμα αφορά την οθωμανική και σύγχρονη πόλη από το 1453. Για την βυζαντινή πόλη, δείτε: Βυζαντινή Κωνσταντινούπολη.

Κωνσταντινούπολη İstanbul
—  Μητροπολιτικός δήμος  —
Φωτογραφίες από πάνω προς τα κάτω: άποψη τουΚεράτιου κόλπου μεταξύ του Γαλατά και του ακρωτηρίου του Σαραγιού, η Αγία Σοφία, ο Πύργος του Λεάνδρου, το τέμενος Ορτάκιοϊ, ένα νοσταλγικό τραμ στη Μεγάλη Οδό του Πέραν και η επιχειρηματική συνοικία Λεβέντ με το ανάκτορο Ντολμά Μπαχτσέ.
41°00′36″N 28°57′37″EΣυντεταγμένες: 41°00′36″N 28°57′37″E
Χώρα	Τουρκία
Διαμέρισμα	Διαμέρισμα Μαρμαρά
Επαρχία	Κωνσταντινούπολης
Έκταση	5.461
Yψόμετρο	0-537 μέτρα
Πληθυσμός	14.657.434[1]
Επίσημη ιστοσελίδα
Πολυμέσα στα Κοινά
δεδομένα ( π • σ • ε )

Η Κωνσταντινούπολη, αναφερόμενη επίσημα διεθνώς ως Ιστανμπούλ(İstanbul) είναι η μεγαλύτερη πόλη τηςΤουρκίας, αποτελώντας το οικονομικό, πολιτιστικό και ιστορικό κέντρο της χώρας. Η Κωνσταντινούπολη είναι διηπειρωτική πόλη στην Ευρασία, με το ιστορικό και εμπορικό κέντρο να βρίσκεται στην ευρωπαϊκή πλευρά και περίπου το ένα τρίτο του πληθυσμού να ζει στην ασιατική πλευρά της Ευρασίας. Με πληθυσμό 14,38 εκατομμύρια κατοίκους, η πόλη αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους αστικούς οικισμούς στην Ευρώπη και το μεγαλύτερο στηΜέση Ανατολή καθώς και μία από τις μεγαλύτερες πόλεις του κόσμου^[2]. Η Κωνσταντινούπολη είναι κτισμένη στη θέση της αρχαίας ελληνικής πόληςΒυζάντιο, που ονομάστηκε έτσι από τονΒύζαντα των Μεγάρων, ο οποίος την ίδρυσε κατά το έτος 667 π.Χ.. Από το 330, στα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ονομάστηκε Κωνσταντινούπολις, διατήρησε την ονομασία της και μετά την κατάκτησή της από τους Τούρκους στηνΟθωμανική Αυτοκρατορία, μέχρι τα χρόνια της Τουρκικής Δημοκρατίας. Είναι κτισμένη στις δύο πλευρές τουΚερατίου Κόλπου (τουρκ. Haliç) στη νότια είσοδο του στενού πορθμού τουΒοσπόρου, που με μήκος περίπου 35 χλμ. συνδέει τη Μαύρη Θάλασσα(τουρκ. Karadeniz) στον βορρά με τηθάλασσα του Μαρμαρά στον νότο. Αποτελεί κατά αυτό τον τρόπο τη μοναδική πόλη στον κόσμο που βρίσκεται σε δύο ηπείρους, την Ευρώπη(Ανατολική Θράκη) και την Ασία^[3]. Η σύγχρονη πόλη χωρίζεται σε τρεις κύριες ζώνες που περιλαμβάνουν την παλαιά Κωνσταντινούπολη (τουρκ.Eminönü και Fatih), την περιοχή τουΜπέηογλου (τουρκ. Beyoğlu) με τη συνοικία του Γαλατά και τον ομώνυμο πύργο, καθώς και το Σκούταρι (τουρκ. Üsküdar) μαζί με άλλα προάστια που βρίσκονται στην απέναντι ασιατική πλευρά του Βοσπόρου.

Στη μακραίωνη ιστορία της υπήρξε πρωτεύουσα τριών διαδοχικών αυτοκρατοριών: τηςΡωμαϊκής, της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324 -1453), της βραχύβιας Λατινικής (1204-1261) και της Οθωμανικής (1453-1922) με συνέπεια την ανάδειξη πολιτισμών σε μια σύμμεικτη σήμερα παρουσία. Ως πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας υπήρξε κέντρο του ελληνικού στοιχείου για περισσότερο από χίλια χρόνια. Οι ιστορικές περιοχές της πόλης, με σημαντικά μνημεία, ανήκουν από το 1985 στον κατάλογο μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάςτης UNESCO^[4]. Στα σημαντικότερα αξιοθέατα της πόλης ανήκουν η Αγία Σοφία, τοΕπταπύργιο και τα βυζαντινά τείχη, ο ναός και η πηγή της Ζωοδόχου Πηγής, το κτίριο τουΠατριαρχείο, το Φανάρι καθώς και το ανάκτορο Τοπ Καπί, το τζαμί του Σουλεϊμάνς και τοτζαμί του Σουλτάνου Αχμέτ («Μπλε τζαμί»).

Ονομασίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κύριο λήμμα: Ονομασίες της Κωνσταντινούπολης

Η πόλη ονομαζόταν από την ίδρυσή της το 658/7 π.Χ. έως και το 330 μ.Χ. Βυζάντιο. Το 196 μ.Χ και για σύντομο χρονικό διάστημα, έλαβε επίσης την ονομασία Augusta Antonina από τον αυτοκράτορα Σεπτίμιο Σεβήρο, προς τιμή του γιου του Αντωνίου^[5]. Ο αυτοκράτοραςΚωνσταντίνος Α΄, στα εγκαίνιά της το 330, την μετονόμασε Nova Roma (ελλ. Νέα Ρώμη)^[6], όνομα που όμως δεν επικράτησε, καθώς η πόλη έγινε γρήγορα γνωστή ωςΚωνσταντινούπολη (=πόλη του Κωνσταντίνου), από το όνομα του ιδρυτή της^[7][8]. Όπως παραδίδει ο ιστορικός Σωκράτης, στην Εκκλησιαστική Ιστορία, η ονομασία Νέα Ρώμη κατοχυρώθηκε δια νόμου^[9] και φαίνεται πως απηχούσε ένα ρητορικό παραλληλισμό μεταξύΡώμης και Κωνσταντινούπολης^[10]. Άλλες ονομασίες που της αποδόθηκαν είναι «Βασιλεύουσα», «Βασιλίς των πόλεων», «Μεγαλόπολις» και «Επτάλοφος», ενώ αναφορά γίνεται και στο όνομα «Ανθούσα» [Florentia]^[11]. Κωνσταντινούπολη ήταν η ονομασία μέχρι το 1923 (επίσημα με το όνομα Konstantiniyye ^[12][13][14]).

Το κανάλι του Βοσπόρου χωρίζει την ευρωπαϊκή με την ασιατική πλευρά της πόλης, όψη από τον πύργο του Γαλατά.

Η διεθνής ονομασία της πόλης σήμερα είναι Ιστάνμπουλ, όπως μετονομάστηκε επίσημα από την Τουρκική Δημοκρατία στις 28 Μαρτίου του 1930. Η ετυμολογία του όρου δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα. Περισσότερο αποδεκτή είναι η άποψη πως προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις «εις την πόλη»^[15][16]. Θεωρείται εξάλλου πιθανό πως με δεδομένα τη σπουδαιότητα και το μέγεθός της, οι κάτοικοί της την αποκαλούσαν απλά «Πόλη»^[17], όπως αποκαλείται συχνά μέχρι σήμερα από τους Έλληνες. Η ονομασία Ιστάνμπουλ, μαζί με τις παραλλαγές Ιστινμπόλ [Istinbol] ή Ιστανμπόλ [Istanbol] χρησιμοποιήθηκαν κατά την περίοδο του σουλτανάτου των Σελτζούκων, καθώς και κατά την πρώιμη οθωμανική περίοδο, ενώ η προφορά της ονομασίας ως εις την πόλη [Istinboli] πιστοποιείται σύμφωνα με πηγές από τα τέλη του 14ου αιώνα^[18]. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, ο όρος Ισταμπούλ πηγάζει από τη λέξη Ισλαμπούλ [Islambul], δηλαδή πόλη του Ισλάμ, αν και αυτή η υπόθεση φαίνεται να προσκρούει στο γεγονός της χρήσης του ονόματος πριν ακόμα γίνει πρωτεύουσα της οθωμανικής αυτοκρατορίας^[17]. Το ελαφρά παραλλαγμένο όνομα Ισλαμπόλ [Islam-bol], που μεταφράζεται ως «εκεί που το Ισλάμ αφθονεί», φαίνεται πως δόθηκε στην πόλη από τονΜωάμεθ Β' και συναντάται σε έγγραφα του 15ου αιώνα, καθώς και σε φιρμάνι του 1760/1 — που τελικά δεν εφαρμόστηκε — σύμφωνα με το οποίο θα έπρεπε να αποτελεί επίσημο όνομα της πόλης^[18][19]. Η ονομασία Κωνσταντινούπολη [οθ. τουρκ. قسطنطينيه, Konstantiniyye] βρισκόταν σε παράλληλη χρήση, κυρίως σε επίσημα οθωμανικά έγγραφα, λογοτεχνικά έργα, αλλά και νομισματικές κοπές^[18]. Ήταν σε χρήση περισσότερο σε κύκλους λογίων, ενώ στην καθημερινή επικοινωνία κυριαρχούσαν διάφορες παραλλαγές της ονομασίας Ιστανμπούλ^[20]. Υπάρχει μάλιστα και αμερικανικό τραγούδι που είχε γνωρίσει μεγάλη επιτυχία, σχετικό με τη διαμάχη, το "Istambul-Constantinopolis"

Κλίμα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εποχιακές εικόνες Κωνσταντινούπολης

Άνοιξη   Φθινόπωρο   Καλοκαίρι   Χειμώνας

To κλίμα της Κωνσταντινούπολης είναι τύπου Cfb και Csb στην ταξινόμηση κατά Köppen και χαρακτηρίζεται γενικά ως ήπιο, με υψηλή υγρασία. Είναι εύκρατο κλίμα που διαμορφώνεται σε ωκεάνιο στα βορειοδυτικά. Η μέση θερμοκρασία είναι 5,5 °C το μήνα Ιανουάριο, 22 °C τον Ιούλιο και 13,6 °C ετησίως^[75][76]. Η μέση ατμοσφαιρική κατακρήμνιση είναι αντίστοιχα 124, 34 και 844 mm^[77]. Οι βροχοπτώσεις είναι συχνές καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου ενώ από τον Δεκέμβριο ως και τον Μάρτιο καταγράφεται επίσης περιστασιακή χιονόπτωση, αλλά γενικά η κάλυψη χιονιού είναι πρόσκαιρη^[78]. Λόγω της μεγάλης έκτασής της, η Κωνσταντινούπολη χαρακτηρίζεται από κλιματική ποικιλομορφία. Η χαμηλότερη θερμοκρασία που έχει ποτέ καταγραφεί στην πόλη είναι -16.1 °C (9 Φεβρουαρίου 1927) και η υψηλότερη 40,5 °C (12 Ιουλίου 2000)^[79].

Κωσταντινούπολη,  Τουρκία
Μήνας	Ιαν	Φεβ	Μαρ	Απρ	Μάι	Ιουν	Ιουλ	Αυγ	Σεπ	Οκτ	Νοε	Δεκ	Έτος
Μέγιστη καταγεγραμμένη θερμοκρασία (°C)	18,3	24,0	26,2	32,9	33,0	40,2	40,5	38,8	33,6	34,2	27,2	21,2	40,5
Μέγιστη θερμοκρασία (°C)	8,7	9,1	11,2	16,5	21,4	26,0	28,4	28,5	25,0	20,1	15,2	9,7	18,3
Μέση θερμοκρασία (°C)	5,8	5,9	7,6	12,1	16,7	21,0	23,4	23,6	20,2	16,0	11,9	8,2	14,3
Ελάχιστη θερμοκρασίας (°C)	2,9	2,8	3,9	7,7	12,0	16,0	18,5	18,7	15,2	12,0	8,5	5,3	10,3
Ελάχιστη καταγεγραμμένη θερμοκρασία (°C)	-10,4	-16,1	-7,0	-0,6	3,6	8,0	10,5	8,2	5,2	1,0	-4,0	-9,4	-16,1
Βροχόπτωση (mm)	102,4	80,2	69,9	45,8	36,1	34,0	38,8	47,8	61,4	100,9	110,7	123,9	843,9
Μέση Μηνιαία Υγρασία (%)	77	75	74	71	72	70	67	68	68	72	74	76	72
Μέση ημέρες με το χιόνι	6	6	3	0	0	0	0	0	0	0	0	4	19
Μέση ημέρες με την βροχοπτώσεις	20	17	16	14	12	8	5	6	7	12	16	19	152
Fonto: Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός (OHE)[75] Türkiye Meteoroloji Genel Müdürlüğü (DMI)[77] BBCWeather Centre[80] και Historical Weather Information for Istanbul[81]